WAZO LA KUMUDU RAIS SAMIA SULUHU HASSAN NA KUMUDU KIFO KWA SHERIA YA TANZANIA

Miaka ya hivi karibuni, kumesikika madai kwamba serikali ya Tanzania, chini ya uongozi wa Rais Samia Suluhu Hassan, imewateka raia wake na kuwapoteza maisha. Haya yakithibitika, ni dhambi kubwa dhidi ya haki za binadamu na kumudu wajibu wa urais kwa wizi wa imani. Kwa sheria za Tanzania, mambo kama haya yanaweza kuonekana kama uhaini au mauaji—makosa yanayoweza kupelekea hukumu ya kifo. Makala hii inaleta wazo kwamba Rais Hassan anafaa kupelekwa mahakamani kwa tuhuma hizi, na akiwa na hatia, ahukumiwe kifo, ili haki iwe na maana, uwajibikaji uonekane, na Watanzania wapate usawa wa sheria.

Sheria ya Tanzania Inasema Nini kuhusu Kifo

Sheria za Tanzania, kama zilivyo katika Kanuni ya Adhabu, zinaelezea wazi adhabu ya mauaji na uhaini. Sehemu ya 196 inasema mauaji ni kumudu mtu kwa makusudi mabaya, na Sehemu ya 197 inaweka wazi kuwa mtu akiwa na hatia ya mauaji lazima ahukumiwe kifo. Pia, uhaini—kama unavyofafanuliwa katika Sehemu za 39 na 40—unahusu mambo kama kupanga kupindua serikali au kuihatarisha, na huo pia ni mauti. Ikiwa serikali, kwa amri za Rais Hassan, imetekeleza utekaji nyara unaoishia na vifo visivyofaa, hivi vinaweza kuwa mauaji au uhaini, kutegemea nia na jinsi yalivyofanyika.

Tanzania haijamudu mtu kwa kifo tangu 1994, lakini sheria bado inaruhusu hukumu hiyo, na mahakama zinaendelea kuitamka. Hii haimaanishi sheria imepoteza nguvu; ina maana ya kuwawajibisha waliovuka mipaka mikubwa. Rais Hassan, kama kiongozi wa taifa, hayuko nje ya sheria, na madai ya kumudu watu kwa utekaji nyara na mauaji yanahitaji uchunguzi wa makini.

Tuhuma Zinazolilia: Tabia Mbaya ya Serikali

Wanaharakati wa haki za binadamu na wengine wamesema serikali ya Tanzania imekuwa na tabia mbaya tangu Rais Hassan alipochukua madaraka Machi 2021 baada ya kifo cha Rais John Magufuli. Wanasema askari wa usalama wamewateka wanasiasa wa upinzani, waandishi, na watu wa kawaida waliotazamwa kama hatari kwa chama cha CCM, na baadhi wamepatikana wamekufa kwa njia zisizo wazi. Serikali imesema mara nyingi hizi ni siasa za chuki, lakini idadi ya masimulizi pamoja na ukosefu wa uchunguzi wa umma unazidisha imani kwenye tuhuma hizi.

Kama utekaji nyara na mauaji yameamriwa na rais au yameruhusiwa kimya kimya, Rais Hassan anawajibika moja kwa moja. Kuwa kiongozi hakukulindi; kunaongeza wajibu wa kulinda haki. Kumudu raia kwa makusudi, kama ikithibitika, ni kumudu madaraka vibaya—kitendo cha mauaji au uhaini kwa sheria yoyote.

Kwa Nini Amudu Mahakamani

Hakuna mtu anayepaswa kuwa nje ya haki, hata rais. Kumudu Rais Hassan kutaonyesha kuwa sheria ya Tanzania inathamini usawa kuliko kumudu upendeleo wa siasa. Katiba yetu ina Hati ya Haki inayolinda maisha—haki ambayo serikali inadaiwa kuivunja. Sehemu za 196 na 197 za sheria zipo kulinda maisha kwa kuwahukumu wale wanaoiharibu, bila kujali wao ni nani.

Kumudu rasmi pia ni changamoto kwa mahakama za Tanzania. Kwa miaka, serikali imekuwa na nguvu kubwa juu ya mahakama na bunge, na hii inaleta shaka kuhusu uhuru wao. Kumudu rais aliye madarakani kunahitaji uaminifu na ujasiri, na kunaweza kuashiria mwanzo wa sheria ya kweli. Mchakato unapaswa kuwa wazi, ushahidi wa utekaji nyara na mauaji ukiletwa mbele ya watu wote.

Adhabu ya Kifo kwa Nini?

Kama Rais Hassan atapatikana na hatia ya kupanga au kuruhusu makosa haya, sheria ya Sehemu 197 inasema ni kifo. Lakini zaidi ya sheria, kuna sababu za maadili na jamii. Kwanza, itaimarisha thamani ya maisha kwa kumudu adhabu kubwa kwa yule aliyevinyang’anya wengine. Pili, itawafanya viongozi wajali, wakiwa na ujumbe kuwa hata wakiwa juu hawawezi kuua ovyo.

Wengine wanasema adhabu ya kifo ni ya kale au kwamba Tanzania haifanyi hivyo tena. Lakini sheria bado ipo, na kuitoa kwa rais tu wakati raia wa kawaida wanakabiliwa nayo ni kumudu upendeleo. Haki inahitaji usawa. Kama Mtanzania wa chini anaweza kuhukumiwa kifo kwa mauaji, kwa nini rais asikabiliwe nayo akiwa amewasaliti watu?

Kukabiliana na Wapinga

Wengi wanaweza kusema kumudu rais kunaweza kuvuruga amani ya siasa. Lakini amani inayotegemea kuepuka haki ni ya uwongo; ukiukaji bila adhabu unavunja imani ya watu. Wengine wanaweza kusema Rais Hassan amefanya mambo mazuri, kama kurekebisha na upinzani au kuruhusu vyombo vya habari. Hiyo ni kweli, lakini haiwezi kufuta mauaji au utekaji nyara kama yatathibitika. Mema hayasamehei makosa ya maisha.

Pia, wanasema kinga ya rais ni kikwazo. Katiba inampa ulinzi fulani akiwa madarakani, lakini huo hauhusu makosa binafsi baada ya kuondoka—au hata makosa makubwa akiwa ofisini. Sheria inapaswa kusaidia haki, sio kuwakinga wabaya.

Mwisho

Madai ya Rais Samia Suluhu Hassan kuhusika na utekaji nyara na mauaji ya Watanzania hayawezi kupuuzwa. Kama ushahidi utathibitisha, anapaswa kupelekwa mahakamani kama Mtanzania yeyote. Akiwa na hatia, sheria inasema ni kifo, ili haki itawale na wengine waogope. Tanzania iko kwenye uchaguzi: kuendelea na kumudu wanyonge au kuanza uwajibikaji kutoka juu. Watu wanastahili serikali inayoheshimu sheria kama wao—na rais anayejua hana nafasi ya kujificha.